Zeszyt otwiera biogram Jerzego Turowicza (1912-1999), wieloletniego redaktora naczelnego katolickiego „Tygodnika Powszechnego”. Pewne punkty styczne ma z nim życiorys działacza katolickiego Konstantego Turowskiego (1907-1983). Czasów średniowiecza dotyczy biogram Twardosława (zm. w lub po 1279), podkanclerzego księcia Bolesława Wstydliwego. Z żyjącej na przełomie średniowiecza i renesansu rodziny węgierskiej przedstawiamy dwóch Janów Turzo: pierwszego, osiadłego w Krakowie kupca i przedsiębiorcę górniczo-hutniczego (1437-1508), i drugiego, rektora Uniwersytetu Krakowskiego i biskupa wrocławskiego (1466-1520). Czasów renesansu dotyczy biogram franciszkanina Marco de Turri (ok. 1480-1545), prowincjała, spowiednika królowej Bony. Do wieku XVIII odnoszą się życiorysy Feliksa Turskiego (1729-1800), biskupa chełmskiego, łuckiego i krakowskiego, konsyliarza Rady Nieustającej, oraz Wojciecha Turskiego (1756-1824), oficera, publicysty i poety, działacza emigracji porozbiorowej. Z innych osób o nazwisku Turski/Turska przedstawiamy Stefana Turskiego (właśc.Turaczyk,1875-1945), krakowskiego autora popularnych sztuk teatralnych, Ewę Bandrowską-Turską (1894-1979), śpiewaczkę (sopran), Zbigniewa Turskiego (1908-1979), kompozytora, Halinę Turską z Jabłońskich (1901-1979), językoznawczynię, oraz Stanisława Turskiego (1906-1986), matematyka i informatyka, rektora Uniwersytetu Warszawskiego w czasie wystąpień studenckich w marcu 1968. Z postaci XIX wieku zwraca uwagę Kazimierz Turowski (1813–1874), współtwórca serii Biblioteka Polska, wydającej dzieła polskich pisarzy XVI-XIX wieku. Duchowieństwo rzymskokatolickie reprezentuje Bolesław Twardowski (1864-1944), arcybiskup metropolita Lwowa, a środowisko XX-wiecznych pisarzy – Marian Turwid (1905-1987, właśc. Kaczmarek), związany m. in. z Wrześnią i Bydgoszczą, będący także malarzem. Ponadto występują w zeszycie Maria Turzyma (1859 lub 1860 – 1922), działaczka ruchu kobiecego, Aleksander Turyn (1900-1981), filolog klasyczny i bizantynista, po II wojnie światowej osiadły w USA, oraz Roman Turyn (1900-1979), malarz i filmowiec ukraiński, odkrywca talentu Nikifora. W zeszycie znalazły się również biogramy rodzeństwa: Ireny Tuwim (1898-1987), poetki i tłumaczki, oraz Juliana Tuwima (1894-1953), poety, tłumacza, autora tekstów kabaretowych i piosenek.
Dekada l. osiemdziesiątych była okresem największego autorytetu „Tygodnika Powszechnego” i T-a jako jego redaktora naczelnego. Nakład pisma udało się podwyższyć do 80 tys. egz. (w r. 1989 osiągnął 100 tys.), niemniej T. polemizował z Urbanem, zarzucając władzom ograniczanie przydziału papieru wydawnictwu «Znak» (Kilka słów o dyskryminacji, 1987 nr 16/7). Dn. 18 XII 1988 w Warszawie T. wszedł do Komitetu Obywatelskiego przy przewodniczącym NSZZ „Solidarność” Lechu Wałęsie. Dwa dni później przeprowadził wywiad z Leszkiem Kołakowskim, który przyjechał do Polski po raz pierwszy od r. 1968 (Marksizm, chrześcijaństwo, totalitaryzm, 1989 nr 7). Wziął udział w obradach Okrągłego Stołu (6 II – 5 IV 1989), reprezentując stronę „Solidarności”; wygłosił jedno z przemówień inauguracyjnych, uczestniczył w obradach plenarnych oraz w pracach komisji kultury i komunikacji społecznej. Znalazł się też w zespole, który 29 III t.r. powołał Małopolski Komitet Obywatelski dla przeprowadzenia wyborów do Sejmu i Senatu.
Z biogramu autorstwa Anny Matei
Za udział w koncertach w Teatrze Wielkim w Warszawie w czasie strajku ogłoszonego przez ZASP w r. 1934 została usunięta ze związku (przywrócona po kilkunastu miesiącach), uczestniczyła natomiast w rozpoczętym 22 II 1938 strajku okupacyjnym artystów i pracowników Teatru Wielkiego w Warszawie. W lutym i kwietniu 1935 śpiewała w Nowym Jorku (Carnegie Hall), Cleveland i Chicago, a od września 1935 do stycznia 1936 dała ponad sześćdziesiąt osiem występów estradowych i operowych w ZSRR. Podczas wyjazdów do tego kraju wykonywała zadania zlecone jej przez Oddz. II Sztabu Generalnego WP, a później brytyjski Secret Intelligence Service.
Z biogramu autorstwa Małgorzaty Komorowskiej
Jako rektor realizował T. politykę PZPR; 14 IV 1964 potępił studentów, którzy solidaryzowali się z „Listem 34” pisarzy i uczonych do premiera Józefa Cyrankiewicza. W odpowiedzi na protest z 14 II 1967 w sprawie postępowania dyscyplinarnego przeciw studentowi Wydz. Historycznego Adamowi Michnikowi zawiesił pięć osób w prawach studenta. Dn. 4 III 1968 relegował studentów Wydz. Historycznego, Michnika i Henryka Szlajfera. Po proteście studenckim 8 III w ich obronie relegował następnych trzydziestu czterech studentów, a jedenastu zawiesił w prawach studenta, profesorom zaś zakazał udziału w wiecach. Wydał też zakaz zgromadzeń na Uniw. Warsz. i zlikwidował senacką komisję ds. studentów. Dn. 30 III t.r. rozwiązał nauczanie na kierunkach socjologia, psychologia, ekonomia i filozofia oraz zarządził na nich ponowną rekrutację.
Z biogramu autorstwa Witolda Parteki
Mieszkając w Krakowie przy ul. Krowoderskiej 61, napisał wodewil Krowoderskie zuchy (kuplety Kr. [1910], Lw. 1911, Tarnów [b.r.w.], całość Kr. [1911], 1918, Lw. 1911, Chicago [b.r.w.]), «niemal dokument obyczajowy» (Z. Leśnodorski), wystawiony 17 XII 1910 w Teatrze Ludowym. Sztukę wyreżyserował i zagrał w niej Felka Gzymsika (w roli Witolda, słuchacza praw, zadebiutował Z. Nowakowski). Po objęciu 20 III 1911 przez Rygiera również nowo założonego we Lwowie Teatru Nowego T. z większością aktorów przeszedł z nim do Lwowa, gdzie Krowoderskie zuchy grano od 9 IV t.r., ale już od 16 V ponownie występował w Krakowie. Do początku września wodewil T-ego wystawiono sto razy.
Z biogramu autorstwa Magdaleny Sadlik i Romana Włodka
Dzięki listom polecającym od La Roche’a do ministra spraw zagranicznych Pierre’a Lebruna wystąpił 30 XII, pod nazwiskiem Alberta Sarmaty, przed Konwencją Narodową. Prosił o pomoc rewolucyjnej Republiki dla Rzpltej, zmagającej się z tyranią carycy Katarzyny II; za swego zwierzchnika uznawał Naród i chociaż potępiał Targowicę, usprawiedliwiał niektórych jej członków, uzasadniając ich intencje chęcią ratowania ojczyzny (Adresse d’Albert le Sarmate ci-devant Turski à la Convention Nationale le dimanche 30 décembre 1792, Paris 1793). Przemowa, przesiąknięta żargonem rewolucyjnym, zdobyła uznanie przewodniczącego obradom Jeana-Baptiste’a Treilharda; zaszczyciwszy T-ego braterskim pocałunkiem i krótką pochwałą, zaprosił go do uczestnictwa w posiedzeniu Konwencji, ale nie złożył żadnych deklaracji.
Z biogramu autorstwa Michała Balogha
T. był ambasadorem polskiej humanistyki na świecie. Jego praca naukowa, skupiona głównie na grecystyce, a szczególnie na kodykologii i paleografii, przyniosła mu sławę światową. Był najczęściej cytowanym na Zachodzie polskim filologiem klasycznym, a liczba recenzji jego książek i rozpraw jest imponująca. Marian Plezia napisał o nim «vir bonus, litteraturae Graecae litterarumque peritissimus» („Eos” T. 72: 1984). Serdeczne kontakty łączyły T-a z kolegami uniwersyteckimi z kraju, m.in. Lidią Winniczuk.
Z biogramu autorstwa Michała Kozłowskiego
Wspierał też finansowo działalność przybyłego z Frankonii Szwajpolta Fiola (Sweybolda Veyla), który w Krakowie zaczął drukować księgi liturgiczne cyrylicą. Ze szwagrem Tesznerem poręczył 21 XI 1491 przed sądem biskupim za zatrudnionego w żupie olkuskiej Fiola, oskarżonego o wydanie «heretyckich» pism, kwotą 1 tys. fl.; mimo poręczenia Fiol został uwięziony. T. próbował uzyskać od prymasa Zbigniewa Oleśnickiego zgodę na rozpowszechnianie wydrukowanych już cerkiewnych ksiąg, ale 19 I 1492 otrzymał odmowę. Jednak zapewne dzięki jego staraniom Fiol 2 III t.r. opuścił więzienie.
Z biogramu autorstwa Stanisława A. Sroki
Szczególną popularnością cieszyły się jej przekłady Alana Alexandra Milne’a „Winnie the Pooh” (London 1926) – „Kubuś Puchatek” (W. 1938) i „The House at Pooh Corner” (London 1928) – „Chatka Puchatka” (W. 1938). Imię «Kubuś Puchatek» (tak T. spolszczyła angielskie imię żeńskie pluszowego misia «Winnie-the-Pooh») stało się w polszczyźnie słowem skrzydlatym, podobnie jak powiedzonka z opowieści: «małe Conieco», «krewni i znajomi Królika», «co Tygrysy lubią najbardziej» oraz pozostałe imiona: Kłapouchy, Kangurzyca czy Maleństwo. Obawy T., sądzącej, że typowo angielski humor nie porwie polskiego czytelnika, okazały się bezpodstawne. Stanisław Lem ocenił, że «bardzo rzadko zdarza się, aby tłumaczenie było lepsze niż oryginał. […] Kubuś Puchatek Ireny Tuwim jest to książka genialna».
Z biogramu autorstwa Katarzyny Kuczyńskiej-Koschany
T., «książę poetów», był też nazywany «królem kabareciarzy», a Boy jego związki z kabaretem określał jako «kontuwimat»; pisał skecze, scenariusze konferansjerskie i aktorskie, szopki i teksty piosenek (dezynwoltura w używaniu pseudonimów sprawia, że są one niepoliczalne). Giętkość języka, cięty dowcip, ironia uczyniły go jednym z najwybitniejszych tekściarzy w historii polskiego kabaretu i piosenki. T. nie doceniał tej odnogi swego talentu, traktował ją zarobkowo i lekceważył. Działalność kabaretowa stała się przyczyną odmowy przyjęcia go do PAL.
Z biogramu autorstwa Katarzyny Kuczyńskiej-Koschany
Po zajęciu Lwowa przez ZSRR został T. w grudniu 1939 wyrzucony z pałacu arcybiskupiego. Zamieszkał na plebanii księży misjonarzy św. Wincentego à Paulo przy ul. Dwernickiego 48. Zainicjował w archidiecezji akcję przeciwdziałania propagandzie ateistycznej poprzez stałą formację osób duchownych i wiernych. W okresie okupacji niemieckiej (po 30 VI 1941) wrócił do ograbionego pałacu, ale ze względu na pogarszający się stan zdrowia T-ego (cukrzyca) rzeczywiste rządy w archidiecezji sprawowali bp Baziak z kanclerzem Kurii Metropolitalnej ks. Zygmuntem Hałuniewiczem. W swej siedzibie ukrywał T. do r. 1943 rodzinę żydowską lwowskiego lekarza Artura (Władysława) Elmera.
Z biogramu autorstwa Grzegorza Chajki
Redakcja Polskiego Słownika Biograficznego życzy Państwu ciekawej lektury.
en