Do czasów średniowiecza odnosi się biogram Mikołaja Tungena (1432-1489), biskupa warmińskiego, opozycyjnego wobec Kazimierza Jagiellończyka, bohatera tzw. wojny popiej.W zeszycie, jak zawsze, są obecni przedstawiciele różnych wyznań i obrządków: Nicefor Tur (zm. 1599), prawosławny archimandryta kijowsko-pieczerski, Symeon Teofil Turnowski (1544-1608) i jego bratanek, Jan Turnowski (1567 lub 1568-1629), seniorzy Jednoty braci czeskich, oraz Jakub Tumanowicz (1713-1798), ormiańskokatolicki arcybiskup Lwowa. Z rodziny ormiańskokatolickiej pochodził również Walerian Tumanowicz (1894-1947), działacz WiN, stracony w Krakowie. Podobny był los Kazimierza Tumidajskiego (1897-1947), pułkownika AK, zmarłego w obozie sowieckim. Natomiast emigrantem został Józef Tunguz Zawiślak (1890-1961), legionista, pułkownik WP.Bracia: Zygmunt (1896-1970), Jonas (1898-1988) i Izaak (1906-1970) Turkow byli aktorami, reżyserami i publicystami jidyszowymi; czwarty brat, Mark (1904-1983), był wydawcą i działaczem syjonistycznym.Do historii XIX wieku odnoszą się życiorysy: Kazimierza Turno (1778-1817), generała wojsk Księstwa Warszawskiego, Karola Turno (1788-1866), generała dywizji w powstaniu listopadowym, oraz Ignacego Turkułła (1798-1856), ministra, sekretarza stanu Królestwa Polskiego.Występuje w zeszycie Franciszek Turek (1882-1947), malarz, Roman Tunikowski (1919-1982), architekt, urbanista, działający głównie we Wrocławiu, a także Józef Turczyński (1884-1953), pianista, pedagog, edytor muzyczny. Publikujemy też biogramy Romana Turczynowicza (1813-1882) i jego żony, Konstancji Turczynowicz (1818-1880), artystów baletu.Literaturę piękną reprezentują Juliusz Turczyński (1873-1913), pisarz, Roman Turek (1898-1982), prozaik, i Leonard Turkowski (1914-1985), poeta i prozaik, związany z Warmią i Mazurami.W zeszycie są obecni Wacław Tułodziecki (1904-1985), działacz socjalistyczny, minister oświaty, oraz Jan Turlejski (1913-1941), działacz komunistyczny. Osobne miejsce zajmuje Wiktor Turek (1910-1963), historiograf Polonii kanadyjskiej.
Dn. 27 X 1959 objął T. po Władysławie Bieńkowskim funkcję ministra oświaty w rządzie Józefa Cyrankiewicza i 14 XI t.r. zrezygnował z funkcji sekretarza CRZZ. W wyborach do Sejmu PRL (16 IV 1961) ponownie uzyskał mandat z okręgu płockiego i zachował tekę ministra oświaty w kolejnym rządzie Cyrankiewicza. Nowy kanon lektur obowiązkowych w szkołach średnich wprowadził rozporządzeniem z dn. 31 V 1961. Był współautorem uchwalonej 15 VII t.r. przez Sejm ustawy o rozwoju systemu oświaty i wychowania, wprowadzającej ośmioletnie szkoły podstawowe i czteroletnie licea. Na podstawie jej zapisów zarządzeniem z 19 VIII w sprawie prowadzenia punktów katechetycznych doprowadził do usunięcia nauczania religii ze szkół publicznych, dążył też do poddania nadzorowi państwa nauczania religii prowadzonego w punktach katechetycznych. Kontynuował także akcję budowy tysiąca szkół na tysiąclecie państwa polskiego (tzw. tysiąclatki).
Z biogramu autorstwa Pawła Siergiejczyka
W wyniku rozbicia przez Min. Bezpieczeństwa Publicznego struktur podległych II Zarządowi Głównemu WiN został aresztowany 22 X 1946 przy ul. Starowiślnej 15 w Krakowie i osadzony w areszcie Woj. Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego przy pl. Inwalidów; od 19 V 1947 przebywał w więzieniu przy ul. Montelupich. Po śledztwie, podczas którego poddano go torturom, był sądzony od 11 VIII do 10 IX t.r. przez Wojskowy Sąd Rejonowy w Krakowie (pod przewodnictwem ppłk. dr. Romualda Klimowieckiego) w procesie pokazowym siedemnastu członków II Zarządu Głównego WiN oraz działaczy PSL (tzw. proces krakowski Niepokólczyckiego, Mierzwy i towarzyszy). Dn. 10 IX został skazany na karę śmierci, utratę praw publicznych i obywatelskich praw honorowych na zawsze oraz przepadek mienia na rzecz skarbu państwa. Najwyższy Sąd Wojskowy 9 X utrzymał w mocy orzeczony wyrok, a prezydent Bolesław Bierut decyzją z 6 XI nie skorzystał z prawa łaski. T., wraz z nieułaskawionymi Józefem Ostafinem i Alojzym Kaczmarczykiem, został stracony 13 XI 1947 w krakowskim więzieniu Montelupich.
Z biogramu autorstwa Elżbiety Jakimek-Zapart
Dn. 29 XII 1945 został T. przeniesiony do obozu w Diagilewie koło Riazania (nr 178-454). Był tam najprawdopodobniej jednym z przywódców rozpoczętego 29 VI 1947 strajku głodowego, do którego przystąpiło ok. 1,5 tys. internowanych żołnierzy AK, żądających zwolnienia i odesłania do Polski. Władze obozowe zdecydowały 1 VII t.r. o wywiezieniu T-ego, gen. bryg. Ludwika Bittnera, płk. Aleksandra Krzyżanowskiego, płk. Władysława Filipkowskiego i płk. dypl. Adama Świtalskiego do szpitala specjalnego w Skopinie. Tam zastosowano wobec nich przymusowe, brutalne karmienie. T. zmarł 4 VII 1947 uduszony pokarmem podczas tej procedury.
Z biogramu autorstwa Daniela Koresia
Po ogłoszeniu 7 XII t.r. w Ołomuńcu zawarcia pokoju polsko-węgierskiego Maciej Korwin zgodził się nie udzielać już pomocy T-owi i Zakonowi, a Kazimierz Jagiellończyk miał pozwolić zachować T-owi władzę na Warmii, ewentualnie przenieść go na biskupstwo chełmińskie. Podczas sejmu w Piotrkowie T. został 15 VII 1479 zatwierdzony na biskupstwie warmińskim, złożył hołd królowi polskiemu i parafował tzw. traktat piotrkowski, który m.in. obligował kapit. warmińską do wybierania w l.n. na biskupów osoby «miłe królowi». Kazimierz Jagiellończyk stawał się protektorem biskupstwa warmińskiego, T. zaś jednym z członków królewskiej rady. Wydarzenia te kończyły długoletnią konfrontację T-a z Król. Pol., nazywaną w historiografii wojną księżą, kleszą lub popią.
Z biogramu autorstwa Radosława Krajniaka
Dn. 16 III 1596 został T. ekskomunikowany przez Rahozę za odmowę przyjęcia święceń i niewłaściwe rozporządzanie majątkiem cerkiewnym. Popierany przez Ostrogskiego, mnichów peczerskich i prawosławną szlachtę kijowską, zlekceważył ekskomunikę, podobnie jak wynikający z niej zakaz sprawowania liturgii i posługi sakramentalnej. Po stronie metropolity opowiedział się papież Klemens VIII, który uzyskawszy (po zawarciu 23 XII 1595 w Rzymie unii) podstawę prawną do dysponowania dobrami Cerkwi prawosławnej w Rzpltej, poparł w brewe z 4 III 1596 wyrok Zygmunta III, uznał archimandrię peczerską za wakującą i przyłączył ją do uposażenia unickich metropolitów kijowskich.
Z biogramu autorstwa Jacka Krochmala
Jako tancerka utrzymująca przez 20 lat wysoką pozycję artystyczną T. była swoistym ewenementem, godząc intensywną pracę zawodową z obowiązkami żony i matki, bo urodziła w tym okresie sześcioro ze swych ośmiorga dzieci, przerywając każdorazowo pracę jedynie na 2–3 miesiące. Kończąc karierę sceniczną miała za sobą niewiele ponad 20 lat pracy etatowej, więc nie uzyskała praw emerytalnych, które tancerze nabywali wówczas dopiero po trzydziestu pięciu latach «służby». Dlatego kontynuowała pracę w teatrze jako nauczycielka wyższych klas szkoły baletowej Teatru Wielkiego.
Z biogramu autorstwa Pawła Chynowskiego
«Drobny, szczuplutki, perkatonosy […] wbiegał na estradę drobnym krokiem i po głębokim ukłonie w stronę publiczności siadał do fortepianu i natychmiast, nie czekając na uciszenie się braw i gwaru sali, zaczynał preludiować» (Z. Olszewska-Bajer). Był pianistą «cenionym za grę opartą na wzorowej technice, ujmującej kulturą i dobrym smakiem oraz pełną ciekawych pomysłów interpretacyjnych» (J. Kański). Wg Piotra Rytla «posiadł w wysokim stopniu tajemnicę interpretacji dzieł Chopina». Wg Romana Jasińskiego, «jako pianista wirtuoz nie spełnił nadziei», ale «jako pedagog okazał się znakomitością. Potrafił […] wydobyć z ucznia to, co w nim tkwiło najcenniejszego nie naginając go przy tym do jakiegoś a priori wykoncypowanego wzoru czy standardu».
Z biogramu autorstwa Anny Sieczki
Z ramienia Żydowskiego Komitetu ds. Kolonizacji (zarazem jako specjalny wysłannik krakowskiego „Nowego Dziennika”) T. udał się 20 V 1937 na m/s «Batory» do USA. Stamtąd wyjechał do Peru, Boliwii, Chile i Brazylii, a w sierpniu t.r. dotarł do Argentyny. Celem jego misji, popieranej przez MSZ, była możliwość założenia żydowskich kolonii rolniczych jako punktu oparcia dla dalszej emigracji żydowskiej oraz zbiórka funduszy dla uchodźców żydowskich. Dla „Nowego Dziennika” (1937 nr 257) nadesłał korespondencję Na ziemi argentyńskiej. Po powrocie do kraju Zagadnienie emigracji i kolonizacji żydowskiej w Ameryce Południowej przedstawił m.in. na spotkaniu 11 V 1938 w oddz. łódzkim Centralnego Żydowskiego Tow. Emigracyjnego «Jaas».
Z biogramu autorstwa Krzysztofa Niwelińskiego
W dalszym ciągu kontrolował pogranicze, kierował siatką wywiadowczą w krajach naddunajskich i wysyłał do Mołdawii agentów; podczas starć z Tatarami budżackimi w lutym 1693 odebrał im jasyr i dwieście koni, które orda zagrabiła w dobrach szlacheckich. W styczniu i październiku 1695 dowodził swą chorągwią w potyczkach z czambułami tatarskimi pod Śniatynem. W poł. grudnia t.r. brał udział pod dowództwem rotmistrza Konstantego Zahorowskiego w wyprawie jazdy do Mołdawii, która miała wesprzeć garnizony polskie atakowane przez siły hospodara Konstantego Duki. Podczas potyczki pod twierdzą Neamt został ranny i dostał się do niewoli mołdawskiej; osadzony w Jassach, uciekł na początku r. 1696.
Z biogramu autorstwa Marka Wagnera
Po powrocie T. gościł w Objezierzu znanego sobie z powstania listopadowego Stefana Garczyńskiego (od 5 XII 1831) oraz Adama Mickiewicza (od 15 do 23 XII 1831 i być może krótko również 2 lub 3 I 1832), który wrażenia z tych spotkań utrwalił w „Panu Tadeuszu” (księga VII wers 22, księga XI wers 318). Zapoczątkowało to sławę Objezierza jako salonu literackiego; latem 1832 Turnów odwiedził Wincenty Pol. W l. 1840-1 T. wg projektu Aleksandra Alphonce’a (drugiego męża swej matki) rozbudował pałac objezierski, gdzie umieścił pokaźną kolekcję starożytniczą.
Z biogramu autorstwa Stanisława Borowiaka
W wyniku edyktu króla czeskiego Ferdynanda I Habsburga, zmuszającego braci czeskich do przyjęcia katolicyzmu lub emigracji, rodzina T-ego w czerwcu 1548 opuściła Turnow i w szeregach tzw. pierwszej emigracji czeskiej udała się przez Śląsk i Wielkopolskę do Kwidzyna (Marienwerder) w Prusach Książęcych, gdzie ojciec T-ego kupił w r. 1551 dom. Pierwsze nauki T. pobierał w Kwidzynie w szkole Jana Rokity (zob.); po śmierci ojca przeszedł pod opiekę Macieja Ořela, pastora w Działdowie, a 13 III 1554 został umieszczony przez Jerzego Izraela (w l. 1540-8 ministra w Turnowie) w alumnacie w Koźminku. W szkole w Koźminku rozpoczął 9 III 1557 naukę łaciny, greki oraz astronomii i geometrii; od stycznia 1559 szkołą kierował Stanisław Grzepski, późniejszy profesor Uniw. Krak., co zapewne stało się podstawą błędnych twierdzeń o studiach T-ego w Krakowie.
Z biogramu autorstwa Agnieszki Biedrzyckiej i Zdzisława Pietrzyka
Redakcja Polskiego Słownika Biograficznego życzy Państwu ciekawej lektury.
en